به مناسبت روز جهانی زنان و دختران در علم/ 11 فوریه
منبع: UN Women
زنان طی قرن ها سهم قابل توجهی در عرصه علم داشته اند. آنها برخی از درمان های نجات دهنده جان آدمیان را کشف کرده اند، اختراعاتی داشته اند که موجب تغییر جهان شده است، نیز تحقیقات گسترده ای انجام داده اند؛ اما در بسیاری از موارد پیشرفت های ارزشمند آنها کوچک شمرده شده و یا نادیده گرفته شده است.
رشته‌های[1]STEM همواره با سوگیرهای جنسیتی شکل گرفته اند به طوریکه زنان و دختران در گذشته از این رشته ها حذف یا دور نگه داشته می شدند و هنوز نیز چنین است. دسترسی نابرابر به آموزش، فناوری ها و جایگاه های رهبری؛ ذهنِ زنان باهوش بی شماری را از مشاغلِ STEM، دور و پیشرفت آنها را متوقف کرده است.
اما زنان و دختران خلاق و سرسخت با وجود موانع، مرزهای علم و دانش را به پیش می رانند و هر روز به دنبال راه حل هایی برای چالش های پیچیده ی جهانی هستند. کار آنها نگرش ما را نسبت به دنیای خود تغییر داده است؛ داستان های زندگی این زنان و دختران، شایسته گفتن و بازگفتن است.
تو یویو
تو یویو یک شیمیدان دارویی است که تحقیقات رویایی او در مورد درمان مالاریا ریشه در طب باستانی چین دارد. او آرتمیزینین را کشف کرد، ترکیبی که به سرعت تعداد انگل های پلاسمودیوم را در خون بیماران مبتلا به مالاریا کاهش می دهد. او با این کشف جان میلیون ها نفر را نجات داده است.
یویو به عنوان یک دانشجوی داروشناسی یاد می گرفت که گیاهان دارویی را طبقه بندی کند، مواد موثر را استخراج و ساختار شیمیایی آن را تعیین کند. او در اوایل کار خود سال ها در جنگل های بارانی جنوب چین به سر بُرد و همزمان درباره پیامدهای مخرب مالاریا و درمان های سنتی چینی در متون پزشکی باستانی به مطالعه پرداخت.
پس از سال ها تحقیق و مطالعه در طب باستانی چین، یویو و گروه همکارانش به افسنطین شیرین [2] دست یافتند که حدود چهارصد سال پس از میلاد در چین برای درمان تب های متناوب که یکی از علائم مالاریا است، استفاده می شد.
آنها ترکیب موثر آرتمیزینین[3] را استخراج و آزمایش و سپس یافته هایشان را منتشر کردند. امروزه سازمان بهداشت جهانی درمان ترکیبی آرتمیزینین را به عنوان اولین خط دفاعی در برابر مالاریا توصیه می کند.
یویو می گوید ” هر دانشمندی رویای انجام کاری را دارد که بتواند از طریق آن به جهان کمک کند”
او و دو همکارش جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی را در سال ۲۰۱۵ دریافت کردند. در واقع او نخستین فرد چینی برنده جایزه نوبل در این بخش و نخستین زن چینی بود که جایزه نوبل را در هر بخش دریافت کرد.
کشف و یافته یویو همچنان جان آدمیان را نجات می دهد.
کیارا نیرگین
کیارا نیرگین با نوزده سال سن، برنده جایزه علمی گوگل در سال ۲۰۱۶ است . او پلیمر جاذبی را ابداع کرده است که می تواند بیش از صد برابر جرم خود، جذب و حفظ کند که این به طور بالقوه انقلابی در حفظ آب و محصولات کشاورزی در دوره های خشکسالی ایجاد می کند. دستاورد او همچنان بهترین است، در واقع او این پلیمر کم هزینه و قابل تجزیه از نظر زیستی را از پوست پرتقال و آواکادو ساخته است. کیارا نیرگین چنین می گوید: ” از زمان کودکی علاقه مند به پرسیدن درباره امور و نحوه ی کار جهان بودم”
علت علاقه نیریگین به موضوع حفظ آب ناشی از تجربه خشکسالی سال ۲۰۱۵ در کشورش آفریقای جنوبی است. او از دیدن سدهای خالی و خشک شده ای که زمانی لبالب پر از آب بود متاثر شده و از فقدان راه حل برای این مشکل احساس ناامیدی می کرد. کیارا در مراسم روز جهانی زن در سال ۲۰۱۹ در سازمان ملل چنین گفت: ” همیشه می دانستم که باید برای خشکسالی راه حلی بیابم. چون هیچ کس هیچ کاری نمی کرد”.
کشف نیریگین قابلیت استفاده و فراتر رفتن از زادگاهش را داراست. پلیمر فوق جاذب او می تواند امنیت غذایی را در مزارع کشاورزی در سراسر جهان افزایش دهد.
اکنون نیرگین به تحقیقات و مطالعات خود در دانشگاه استنفورد ادامه می دهد و از دختران جوان برای پیگیری علایق STEM خود حمایت می کند و می گوید: ” ورود دختران در علم باید در دستور کار همه باشد. من فکر می کنم که هر ایده ای اساساً قدرت تغییر جهان ما را دارد.”
نیرگین با سخنرانی خود در گردهمایی زنان سازمان ملل برای کمپین ” من از نسل برابری جنسیتی هستم” گفت: ” ما می توانیم با نشان دادن داستان های موفقیت زنان و نمایش الگوهای مثبت بیشتر، زنان و دختران بیشتری را تشویق کنیم تا مشاغل STEM را دنبال کنند. الگوها بسیار حائز اهمیت هستند؛ زیرا به دختران جوان و دانشمندان مشتاق نوید می دهند که آنها نیز می توانند به رویاهای خود دست یابند.
کاترین جانسون
کاترین جانسون یک ریاضیدان است که که محاسباتش برای اکتشافات فضایی ایالات متحده آمریکا ضروری بوده است. او در مقام یک دانشمند ناسا، محاسابات مربوط به مسیرها، پنجره های پرتاب و نیز مسیرهای بازگشت اضطراری را انجام داد و به این ترتیب نخستین فضانوردان آمریکایی به فضا و مدار زمین فرستاده شدند.
جانسون درباره خود و تلاشش برای عبور از مرزهای ممکن چنین می گوید:” همیشه کنجکاو بودم. می خواستم بدانم چه خبر است و چرا؟ برای من مهم بود که چرایی یک چیز را بدانم.”
او اولین زن آفریقایی-آمریکایی بود که در مقطع کارشناسی ارشد تحصیل کرد و یکی از معدود زنان آفریقایی-آمریکایی بود که در برنامه فضایی ناسا کار می کرد.
هرچند جانسون به خاطر نژاد و جنسیتش مورد تبعیض قرار می گرفت اما می دانست که او به یک گروهی از همکاران تعلق دارد. او در این باره می گوید: ” آنها دیگر عادت کرده بودند که من سوال کنم و نیز تنها زن در آنجا باشم.”
امروز او با صد و یک سال سن یکی از حامیان استوار و پابرجای زنان و دختران در STEM است و می گوید ” دختران قادر به انجام هر آن چیزی هستند که مردان قادر به انجام آن هستند”.
او کسانی را که از شغل پیشگامانه ی جانسون الهام می گیرند، این چنین تشویق می کند تا علایق خود را دنبال کنند: ” «رویای خود را بیابید و سپس روی آن کار کنید. زیرا اگر کاری را که انجام می‌دهید دوست داشته باشید، پس به خوبی انجامش خواهید داد.”
مری کوری
ماری کوری فیزیکدان و شیمیدان بود. او با تحقیقات خود در مورد رادیواکتیو، پایه و اساس علم هسته ای مدرن از اشعه ایکس تا رادیوتراپی برای درمان سرطان را بنا نهاد. مری کوری نخستین زنی بود که برنده جایزه نوبل شد و نخستین کسی بود که دو جایزه نوبل در علوم مختلف دریافت کرد.
او ابتدا در دانشگاهی در زادگاهش لهستان مشغول به تحصیل شد و سپس مدرک دکترای خود را از دانشگاه پاریس دریافت کرد. مری و همسرش پیِر دو عنصر رادیو اکتیو با نام های پولونیوم و رادیوم را کشف کردند. مری همچنین یک موسسه تحقیقاتی پزشکی در شهر ورشو لهستان تاسیس کرد. او همچنین واحدهای سیار اشعه ایکس را اختراع کرد که به بیش از یک میلیون سرباز مجروح در جنگ جهانی اول کمک کرد.
مری از خطرات ناشی از تحقیقاتش بی خبر نبود و در نهایت به دلیل یک بیماری مرتبط با تشعشع مواد رادیو اکتیو درگذشت. با این حال اکتشافات او همچنان به نجات جان آدمیان یاری می رساند.
او همه ی ما را تشویق می کرد تا با کنجکاوی و شجاعت به دنبال علایق خود باشیم و می گفت ” از هیچ چیز در زندگی نباید ترسید، فقط باید بفهمیم. اکنون زمان آن است که بیشتر بفهمیم تا کمتر بترسیم». میراث او همچنان الهام بخش زنان و دختران در STEM است.
مارسیا باربوسا
مارسیا باربوسا، فیزیکدان برزیلی است که به دلیل تحقیقاتش در مورد ساختار پیچیده ی مولکول های آب شناخته شده است.
باربوسا که می اندیشد ناهنجاری های این مولکول می تواند به رفع مشکلات ناشی از کمبود آب شیرین کمک کند می گوید: ” آب چیز عجیبی است. او مجموعه ای از الگوهای ویژگی های آب را توسعه بخشید که احتمالا باعث بهبود درک ما از موضوعات مختلف می شود موضوعاتی مثل چگونگی وقوع زلزله، چبین خوردگی پروتئین، تولید انرژی پاک تر و درمان بیماری ها. او در سال ۲۰۱۳ جایزه L’Oréal-UNESCO برای زنانِ در علم را دریافت کرد.
او علاوه بر تحقیقات شایان توجه خود، متعهد به هموار کردن زمین بازی برای زنان در STEM است. به طوریکه شماری کنفرانس درباره زنانِ در فیزیک ترتیب داده، مقالاتی درباره تنوع جغرافیایی و جنسیتی در علم تالیف کرده، و سمینارهایی را برگزار کرده که در آن علت شمارِ کم زنان در این رشته را مورد بررسی قرار داده است.
سِگِنِت کلمو
سنت کلمو یک آسیب شناس گیاهی مولکولی است که تحقیقات جدیدش به کمک به کشاورزان خرده پا در جهان اختصاص دارد تا غذای بیشتری تولید کنند و از فقر و تنگدستی نجات یابند.
او می گوید ” انگیزه زندگی من ایجاد تغییر در زندگی مردم و بهبود وضع کشاورزی در آفریقاست”. کلمو در یک خانواده کشاورز تنگدست در اتیوپی بزرگ شد و نخستین زن در آن منطقه بود که مدرک دانشگاهی دریافت می کرد. او می خندد و می گوید” در روستای ما، دختران در سنین بسیار پایین ازدواج می‌کردند، اما خوشبختانه من آنقدر سرکش بودم که کسی نمی‌توانست با من ازدواج کند. من واقعا مصمم بودم که به دانشگاه بروم”.
او پس از سال ها تحصیل و کار در خارج از کشور به آفریقا بازگشت تا نسل جدیدی از دانشمندان را رهبری کند. او می گوید ” من فکر می کنم سرمایه‌گذاری در کشاورزی آفریقا و به طور کلی در تحقیقات آفریقا، سرمایه گذاری برای کل بشریت است.”
کلمو در سال ۲۰۱۴ جایزه L’Oréal-UNESCO برای زنانِ در علم را دریافت کرد. مجله فوربس او را به عنوان یکی از صد زن تاثیرگذار آفریقایی معرفی کرد و در سال ۲۰۱۵ نیز به عنوان عضو آکادمی جهانی علوم انتخاب شد.
سیگنت کلمو به عنوان زنی که جزو اولین ها و قهرمان رشته اش است به ما چنین الهام می دهد که با برنامه ریزی، طرح افکنی و فداکاری برای دستیابی به اهداف مهم خود کار کنیم.
مریم میرزاخانی
مریم میرزاخانی همانطور که در شهر خود تهران، بزرگ می شد آرزوی نویسنده شدن در سر می پروراند. در سال های دبیرستان بود که او استعداد خود در ریاضیات را کشف کرد؛ ریاضیات همان چیزی بود که خلاقیت و هوش او را تا پایان عمر تسخیر کرد.
او در سال ۱۹۹۴ با کسب ۴۱ امتیاز از ۴۲ نخستین دختر دانش آموز ایرانی بود که موفق به کسب مدال طلای در المپیاد جهانی ریاضی می شد. مریم در سال ۱۹۹۵ و این بار با کسب امتیاز کامل، به سکوی قهرمانی بازگشت.
مریم میرزاخانی دکترای خود را از دانشگاه هاروارد دریافت کرد؛ همچنین میرزاخانی یک پژوهشگر برجسته در زمینه دینامیک و هندسه سطوح پیچیده بود. در سال ۲۰۱۴، مریم نخستین زن برنده ی مدال فیلدز، معتبرترین جایزه در ریاضیات شد.
او درباره تحقیقات خود چنین می گفت: ” هر چه بیشتر برای ریاضیات وقت می گذاشتم، اشتیاق و هیجانم افزون‌تر می شد” همچنین او به یاد می آورد که عاشقِ «هیجانِ کشف و لذت بردن از درک چیز جدید، و آن احساسِ بودن در بالای تپه است، گویی که از آن بالا در حال تماشای منظره ای واضح و روشن است»
اگرچه مریم در سال ۲۰۱۷ درگذشت، اما کمک های ارزشمند او در زمینه ریاضیات ماندگار شد، و کار دنباله دار و ماندگار او راه را برای بسیاری از ریاضیدانان زن هموار کرده است.
[1] STEM= Science, technology, engineering, and mathematics
که به معنای علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات است.
[2] Sweet wormwood
[3] artemisinin
مترجم: زینب قنبرلو
لینک منبع: https://www.unwomen.org/en/news/stories/2020/2/compilation-seven-women-scientists-who-shaped-our-world
